Naar aanleiding van mijn vorige blog over Marie Antoinette heb ik haar biografie opnieuw gelezen. Het liefst wilde ik stoppen toen de Franse revolutie begon, want het feest dat op 14 juli nog altijd gevierd wordt in Frankrijk, vind ik bepaald geen feest te noemen. Het viel mij op dat de Fransen Marie Antoinette eigenlijk weinig kans gegeven hebben, ze hebben er weinig aan gedaan om haar van haar goede kant te zien en haar echt te leren kennen.
Ik zal niet ontkennen dat het gewone volk het niet makkelijk had in die tijd en dat er een heleboel mis was met het systeem, maar… Marie Antoinette is vanaf dag 1 gezien als ‘l’Autrichienne’, die Oostenrijkse, en Frankrijk en Oostenrijk waren niet echt bevriend in die jaren. Het werd ook wel afgekort tot ‘chienne’, een vrouwelijke hond, een teef dus. Het gearrangeerde huwelijk tussen Louis (Lodewijk) en Marie Antoinette had de band tussen beide landen moeten versterken, maar het volk heeft haar, wat ik lees in de biografie, nooit echt geaccepteerd. Wellicht in de beginperiode nog wel, maar zodra er maar enige aanleiding was, is er begonnen haar reputatie af te breken.
Er werden met grote regelmaat pamfletten verspreid waarin de grofste beledigingen en de grootst mogelijke onzin over haar werd verspreid.
In de eerste plaats de beroemde opmerking ‘dan eten ze toch cake?’, die vaak aan Marie Antoinette wordt toegeschreven als antwoord op het feit dat het volk geen brood te eten had, er heerste een hongersnood. Deze opmerking is niet van Marie Antoinette, hij is in eerdere tijden al aan diverse prinsessen toegeschreven en als laatste aan Marie Antoinette, waardoor hij waarschijnlijk aan haar is blijven kleven. Zelfs in het liedje ‘killer queen’ van Queen zit deze zin: ‘Let them eat cake’, she said, just like Marie Antoinette’.
Ook werd ze ervan beticht een lesbische relatie te hebben met haar vriendin, de prinses van Lamballe. Dit is puur ontsproten uit de fantasie van de kwaadwillende pamfletschrijvers, er is geen enkele grond waarop dit gerucht waar zou kunnen zijn, dit was puur om Marie Antoinette in een kwaad daglicht te zetten.
Omdat het jaren duurde voordat ze een eerste kind ‘produceerde’, werd er gesuggereerd dat de koning niet in staat was nakomelingen te produceren en het kind dus van haar minnaar was. Of ze een minnaar had, valt te betwisten, in het algemeen wordt wel aangenomen dat ze een bijzondere liefde had voor graaf Axel von Fersen, een Zweedse diplomaat. Zij hadden jaren een bijzondere relatie en waren wellicht verliefd op elkaar, maar of dat ook echt een affaire is geworden? Daarvoor zijn geen echte bewijzen, maar je zou het haar bijna gunnen.
Ook de affaire rondom het beruchte collier is haar in de schoenen geschoven. Het collier werd gemaakt in de hoop het te verkopen aan Lodewijk XV voor zijn maitresse, madame Du Barry, maar Lodewijk XV overleed voor ze het konden verkopen en toen werd het aangeboden aan Marie Antoinette, die het weigerde omdat het veel te duur was en niet haar smaak. Uiteindelijk werd er een hele samenzwering opgezet en zijn ook al deze mensen gestraft, maar toch blijft het aan Marie Antoinette kleven, terwijl zij alleen maar het goede heeft gedaan, ze wilde het collier niet en vond dat het geld beter uitgegeven kon worden aan nuttiger dingen dan aan dit sieraad.
De doorlopende negatieve pamfletten resulteerden erin dat Marie Antoinettes reputatie compleet geruïneerd was, zij kon niets goeds meer doen in de ogen van de Fransen. Het volk geloofde dat er toch op zijn minst een kern van waarheid in deze pamfletten zat. Ze werd afgeschilderd als een geld spenderende, op seks beluste vrouw die heimelijk bezig was voor de Oostenrijkse zaak, dat ze geld had weggesluisd naar haar vaderland, terwijl ze alleen maar goed wilde doen. Er is van haar bekend dat ze heel veel mensen geholpen heeft. Deze koning en koningin leefden in een onfortuinlijke tijd, ze zijn waarschijnlijk de menselijkste en welwillendste staatshoofden geweest die Frankrijk gekend heeft, maar hebben er niet de credits voor gekregen. Ze stierven beiden onder de guillotine…
Voor de tweede keer ben ik nu ‘De Franse Revolutie’ (1961) aan het lezen van Jaap ter Haar. Het beeld, dat de eerste keer bij me opkwam van haar, was van iemand, die veel te jong een zware taak kreeg en altijd beschermd is opgevoed, vergelijkbaar met in onze tijd Michael Jackson, die vanaf zijn vierde geen normale jeugd heeft gehad.