De geschiedenis van Breukeleveen

Toen ik bezig was met de voorouders uit Breukeleveen, las ik in de plaatselijke krant van Loosdrecht de aankondiging van een informatieavond over de ontstaansgeschiedenis van Breukeleveen. Zo word je vaak op de juiste momenten ‘geholpen’ met het vinden van informatie. De avond was in de basis georganiseerd voor de huidige bewoners van Breukeleveen, want je hoefde alleen maar je huisnummer op te geven! Pas tijdens de lezing snapte ik waarom. Eigenlijk heeft Breukeleveen maar één straat! De Herenweg.

De ontginning van het veen begon in Breukeleveen vrij laat. Breukeleveen is een soort taartpunt tussen Breukelen, Loosdrecht en Tienhoven in, een restgebied tussen de andere gebieden eigenlijk. Het tot Utrecht behorende kapittel van Sint Pieters begon met de ontginning van het gebied Breukeleveen. Een kapittel is een geestelijke gemeenschap of bestuurscollege. In vroeger tijden was de kerk, destijds katholiek, het protestantisme ontstond pas na de Reformatie die vanaf 1550 plaatsvond, veel belangrijker dan nu en bezaten en bestuurden zij gebieden. Een kapittel werd bestuurd door een proost, vandaar dat je die vermelding vroeger vaak zag achter plaatsnamen, zoals bijvoorbeeld Abcoude-Proosdij.

De ontginning startte aan de kant van Breukelen-St. Pieters. Aan de Herenweg werden op een gegeven moment de huizen gebouwd en links en rechts daarvan werd al het veen ontgonnen ten behoeve van de productie van turf, dat als brandstof gebruikt werd. Vanaf de 17de/18de eeuw werd er ook onder het waterniveau veen gewonnen waardoor grote wateroppervlakten ontstonden. De legakkers zijn op veel plekken nog te vinden, maar vaak namen de veenbazen het niet zo nauw en verdwenen ook de legakkers op den duur. Ook gebeurde het dat door de weersomstandigheden de legakkers instortten en onder water verdwenen. 

De punt van de taartpunt die Breukeleveen is, is tegenwoordig nog natuurgebied, moerasland, drasland. De plassen zijn ten behoeve van de watersport in de twintigste eeuw uitgegraven en kunstmatige eilanden zijn aangelegd.

De eerste bewoners van Breukeleveen waren arme mensen, de veenwerkers en hun families. In 1840 bestond Breukeleveen uit 67 huizen en had het 398 inwoners, gemiddeld zes bewoners per adres. Tegenwoordig zijn er ongeveer 100 huizen en 200 bewoners en worden veel huizen niet permanent bewoond, maar worden ze aangehouden als vakantiehuis. Breukeleveen had geen eigen kerk, de inwoners kerkten in Tienhoven, waar ze dan lopend heen gingen. Ik zie dat ook in de doopakten van mijn voorouders uit die tijd. Ze werden geboren in Breukeleveen, maar gedoopt in Tienhoven. In deze kerk vond de lezing plaats. Helaas was het niet meer helemaal dezelfde kerk, want de kerk is in 1812 afgebrand. De muren die nog waren blijven staan zijn in de nieuwe kerk opgenomen. De plek is dus in ieder geval hetzelfde. Ook hing er een bord waarop alle dominees die aan deze kerk verbonden waren, werden opgesomd. Ik neem dan altijd even een momentje om me te realiseren dat ik op dezelfde plek ben waar mijn voorouders ook waren, waar zij gedoopt en getrouwd zijn. Neeltje Verhoeff en Arie van der Wilt zijn er in 1732 door dominee Gerardus van Schuylenburg getrouwd, hun dochter Leijsje van der Wilt werd in 1743 door dezelfde dominee gedoopt. Leijsje’s huwelijk met Derk van der Wilt werd er in 1768 voltrokken door dominee Hendricus Grijp. Dominee Theodorus Santmann doopte hun dochter Neeltje van der Wilt in 1770 en voltrok het tweede huwelijk van Leijsje van der Wilt met Arie van Zeijpveld in 1786. Ook de dochter van Neeltje (van der Wilt), Leijsje Zeijtveld, werd in 1801 door deze dominee gedoopt, hij was maar liefst 47 jaar dominee in Breukeleveen. 

Net zoals bijvoorbeeld in Vinkeveen, vertegenwoordigen de huidige bewoners van Breukeleveen een heel andere laag van de samenleving. Waar het vroeger zo’n beetje de armsten waren die het veen wonnen, staat de Herenweg nu vol met grote villa’s die grenzen aan het water. Onder een miljoen kun je er niets kopen. Ze moesten het eens weten, mijn voorouders.