Ik zat in de vijfde klas, wat tegenwoordig groep zeven is, toen een klasgenoot net voor de kerstvakantie met zijn gezin naar Canada emigreerde. Tien jaar waren we, bijna elf, die dag staat in mijn geheugen gegrift. Ik vond het zo onwerkelijk dat iemand die je iedere dag op school zag, zo ver weg zou verhuizen, zo ver dat je hem waarschijnlijk nooit meer zou zien. Ook het idee dat je voortaan in een land zou wonen waar je nog nooit geweest was, waar je niemand kende, waar ze een andere taal spraken, ik vond het bijna buitenaards. Ik weet dat ik daar destijds erg mee bezig was.
Het afscheid vond ik heftig. Het was niet een jongen waar ik veel mee praatte, ik hield me hoofdzakelijk met de meisjes bezig in die tijd, op die leeftijd zijn jongens en meisjes strikt gescheiden werelden, tenminste, dat was destijds zo, in ieder geval in mijn klas of misschien wel alleen in mijn wereld. Ik had moeite met afscheid nemen, altijd al, van alles. Ik weet nog dat hij bij de deur stond en dat iedereen de klas uit liep en hem gedag zei. De heftigheid! We zouden hem nooit meer zien! Dat besef viel me zwaar en ik voelde dat ik moest huilen, maar dat kon ik echt niet maken! Dus slikte ik zo goed en zo kwaad als het ging mijn tranen weg. Naderhand kregen we nog een keer een brief van hem, die werd voorgelezen in de klas en ook dat weet ik nog.
Dit speelt eind 1981, ruim 38 jaar geleden dus. Vorige week had ik een messenger bericht via Facebook. Van ene Johnny die dacht dat wij bij elkaar in de klas hadden gezeten, vroeger, op de lagere school. Johnny, nee, ik wist zeker dat er geen Johnny in mijn klas zat, dus ik vroeg wie er verder bij hem in de klas zaten, ik dacht dat hij wellicht een klas hoger had gezeten. Maar het bleek dat zijn naam veranderd was, Gertjan was in Canada wat lastig uit te spreken geweest en tegenwoordig heette hij dus Johnny. Jeetje, dat is dan toch wel apart. Dit vind ik toch wel één van de leuke kanten van social media. Dus we hebben wat over en weer zitten kletsen, over hoe onze levens een beetje verlopen zijn. Hij blijkt Nederland toch nog steeds wel te missen, na al die jaren.
Het zette me aan het denken over hoe heftig zoiets is in een gezin. In het geval van mijn klasgenoot waren de kinderen in de lagere schoolleeftijd, hij was de middelste van drie kinderen, misschien zat zijn oudere broer zelfs al op de middelbare school. De ouders maken een beslissing om het avontuur aan te gaan en naar de andere kant van de wereld te verhuizen. De kinderen zijn te jong om hun eigen keuze daarin te maken, maar oud genoeg om te beseffen wat er gebeurt en ook oud genoeg om de rest van hun leven de wortels te blijven voelen die in het geboorteland zijn achtergebleven.
Zelf heb ik nooit de wens gehad om te emigreren of te verhuizen naar een geheel ander gebied. Ik heb nooit verder dan vijftien kilometer van mijn geboortegrond gewoond. Mijn moeder was er tijdens mijn tienerjaren doodsbang voor dat één van ons ver weg zou verhuizen of zelfs zou emigreren. Een vriendin van haar moedigde haar kinderen bijvoorbeeld aan om te gaan reizen, als au pair in Amerika te gaan werken ofzo, om wat van de wereld te gaan zien. Zo niet mijn moeder, die prentte ons in hoe vreselijk ze zoiets zou vinden, op het dramatische af bijna. Mijn moeder was op zich niet erg claimerig, maar dit zou voor haar echt een nachtmerrie geweest zijn. Nu woont mijn zus ook op ongeveer tien kilometer van het ouderlijk huis, dus wat dat betreft hebben we haar aardig gespaard.
Als ik de wens had gehad om elders in de wereld een bestaan op te bouwen, zou ik dat gedaan hebben voordat ik kinderen had, of als ze nog heel jong waren, maximaal een jaar of vijf, denk ik. Dan zijn ze nog niet heel erg geworteld en pikken ze de taal in het nieuwe land snel op. Maar sowieso is het altijd moeilijk, denk ik. Ik ken een leeftijdsgenoot die voor de liefde naar Amerika is verhuisd, eigen keuze dus, maar ook hij mist Nederland altijd nog, ook al weet hij dat ook hier veel is veranderd sinds zijn vertrek. Hij zei me ooit dat hij nooit meer écht ergens thuis was, in Amerika mist hij Nederland en zijn ouders, in Nederland heeft hij inmiddels ook veel gemist en is hij ook een halve vreemde. Dat lijkt me een gek idee.
Vroeger was ik erg honkvast. In mijn jeugd had ik me vast voorgenomen om in mijn geboortedorp te blijven wonen. Toen ik mijn inmiddels ex-man leerde kennen, kreeg hij een flatje aangeboden in zijn woonplaats en ben ik bij hem ingetrokken, dat dorp kende ik inmiddels ook wel, ook al heb ik nog jaren gehad dat als ik bij de winkels liep en iemand ‘hallo’ riep, ik altijd dacht: ‘dat is niet voor mij, want ik ken hier niemand’. Zeker als je kinderen krijgt, leer je mensen kennen en dus veranderde dat wel van lieverlee. Nu woon ik bij Marc in een dorp dat ik al wel een beetje kende en daar heb ik het ook prima naar mijn zin. Ik heb nu wel geleerd dat het hem niet zit in de plaats waar je woont, maar meer in het huis zelf, je huisgenoten natuurlijk en je directe omgeving. Ik zou dus rustig naar een andere plaats verhuizen. Maar emigreren? Nee, dat zou ik nooit doen. Toen niet, nu niet en in de toekomst niet. Ik heb inmiddels drie volwassen kinderen die ik dan achter zou laten en ook dat zou ik niet willen.